CLaSP-studie

Inleiding
Onderzoek naar de ziekte van Parkinson is voornamelijk gericht op patiënten in de vroege stadia van de ziekte. Parkinson is een progressieve ziekte, maar er is weinig bekend over het functioneren van patiënten in late fase van de ziekte. In de studie Verpleeghuizen op weg naar Integrale Parkinsonzorg (VIP-studie) is de problematiek van mensen met Parkinson in een verpleeghuis onderzocht. Het onderzoek toonde aan dat patiënten ernstige motorische handicaps hadden, de helft van de patiënten was onderbehandeld en van de 258 bezochte patiënten kregen er 49 (19%) een andere diagnose na uitgebreide beoordeling door een bewegingsstoornis-expert. Verder hadden patiënten frequent last van niet-motorische symptomen (slaapstoornissen, autonome stoornissen, neuropsychiatrische symptomen), die in hoge mate de kwaliteit van leven bepaalden. Uit kwalitatief onderzoek door middel van interviews met patiënten, mantelzorgers en verpleeghuispersoneel, bleek dat deelnemers vonden dat zorg en behandeling van Parkinson in het verpleeghuis beter kon en beter moest. De bevindingen uit de VIP studie vormden de basis voor de Nederlandse “Handreiking voor multidisciplinaire parkinsonzorg in het verpleeghuis” uitgegeven in samenwerking met Verenso waarin de voorwaarden voor goede Parkinson zorg in het verpleeghuis zijn neergelegd.

Met deze Care for Late Stage Parkinsonism (CLaSP)-studie willen we voortbouwen op de bevindingen van de VIP-studie.

Doel 
De CLaSP-studie heeft tot doel te bepalen welke organisatievorm de meest passende en kosteneffectieve zorg levert voor mensen in de late fase van de ziekte van Parkinson. Daarnaast zal de studie de effectiviteit van een geïndividualiseerd behandeladvies meten. Wij verwachten dat deze studie waardevolle nieuwe informatie oplevert over effectieve, geïndividualiseerde zorgverlening voor deze complexe groep patiënten. De kennis zal gebruikt worden voor een update van de Nederlandse behandelrichtlijn.

Methode
Dit onderzoek is een combinatie van een cross-sectionele, multicenter, observationele studie met een gerandomiseerde trial in zes Europese landen (Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland, Portugal, Zweden, en Frankrijk), met verschillende organisatiemodellen voor zorg en welzijn. Er wordt een cohort met bijna 800 patiënten gedurende 12 maanden gevolgd, met minimaal 117 patiënten per land. Het belangrijkste inclusiecriterium is de aanwezigheid van de late fase van de ziekte van Parkinson, gedefinieerd op twee verschillende wijzen. Ten eerste betreft het alle patiënten in Hoehn & Yahr stadium IV of V tijdens ‘ON’ periode. Ten tweede geldt een ziekteduur van tenminste 7 jaar in combinatie met significante functionele invaliditeit (Schwab and England score 50% of minder) tijdens ‘ON’ periode. Patiënten waarbij dementie zich manifesteerde voor het begin van de ziekte van Parkinson, patiënten met normal pressure hydrocephalus en patiënten met medicamenteus parkinsonisme, tenzij parkinsonverschijnselen aanblijven na het staken van het medicament, zullen worden geëxcludeerd. Alle patiënten worden uitgebreid beoordeeld door een expert door middel van gestandaardiseerde score- en vragenlijsten. Als aanvulling hierop zal een deel van de patiënten en mantelzorgers door middel van een semi-gestructureerde vragenlijst geïnterviewd worden over de ervaring van de zorg en de zorgbehoeften.

Er zal een open-label trial uitgevoerd worden, om de impact van een geïndividualiseerde interventie vast te stellen, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven. Patiënten worden at random, in een 3:1 verdeling, ingedeeld in een interventie- of controlegroep. Patiënten in de interventiegroep ontvangen geïndividualiseerde adviezen voor het optimaliseren van de behandeling, op basis van de uitgebreide beoordeling. Patiënten in de controlegroep behouden hun huidige zorg.

Om beter te begrijpen hoe en waarom deze geïndividualiseerde interventie werkt of niet werkt, en om inzicht te krijgen in de kosten en baten, is een procesevaluatie nodig. Het verzamelen van deze informatie biedt de mogelijkheid om hiaten op te sporen in de uitvoering van de gemaakte adviezen, om zo een eventuele (in)effectiviteit van de interventie te verklaren.

Resultaten
In zes Europese landen namen 692 patiënten en hun naasten deel. Bij 91 van hen is gekeken of aanbevelingen van een expert om de medische problemen te behandelen tot een verbetering van de Parkinson-symptomen leiden. Het onderzoek toonde dat mensen in de late fase van de ziekte van Parkinson veel en ernstige problemen ervaren, waaronder langdurige OFF perioden, geheugenstoornissen, waanideeën, hallucinaties, apathie en depressie. Dit vereist complexe zorg, die op dit moment onvoldoende geboden wordt. Aanbevelingen van een expert lijken voorzichtig effectief: na 6 maanden was de kwaliteit van leven beter bij mensen waarvan de behandelend arts aanbevelingen had ontvangen, vergeleken met mensen waarvan de arts geen aanbevelingen hadden gekregen. Daarbij moet worden opgemerkt dat het beoogde aantal deelnemers voor deze studie niet werd gehaald en de proces evaluatie een matige implementatie van de adviezen aantoonde. Deze resultaten tonen de complexiteit van de late fase van de ziekte van Parkinson, maar bieden ook diverse aanknopingspunten voor het verbeteren van de zorg.

De CLaSP-studie wordt mogelijk gemaakt door een projectfinanciering uit het EU Joint Programme “Neurodegenerative Disease Research” (JPND), een additionele ondersteuning door ouderenzorgstichting Groenhuysen uit Roosendaal en een ondersteuning door de Stichting beroepsopleiding Huisartsen en Specialisten Ouderengeneeskunde (SBOH).